Του Αντώνη Χιοκτούρη*
Ένας περιγραφικός ορισμός αποδεκτός στη διεθνή πρακτική ορίζει τα μητροπολιτικά κέντρα, ως τις αστικές εκείνες συγκεντρώσεις άνω των 500.000 κατοίκων. Στη χώρα μας τέτοιες αστικές συγκεντρώσεις αποτελούν η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη.
Οι τρεις πρώτες φάσεις εξέλιξης του αστικού κύκλου, αστικοποίηση, προαστειοποίηση, αποαστικοποίηση και ανάπτυξη νέων οικισμών είναι για τους μελετητές κάτι παραπάνω από ευδιάκριτες και στα δυο αστικά κέντρα, ενώ σε κάποιες περιοχές τους έχει αρχίσει να διακρίνεται η τελευταία φάση της επαναστικοποίησης.
Στο πλαίσιο αυτής της φάσης, δηλαδή της επανόδου στο κέντρο, υπάρχει έντονη η θέληση της πολιτείας για επαναπροσδιορισμό της έννοιας του κέντρου της πόλης και του χαρακτήρα της παραγωγικής δραστηριότητας που μπορεί να συντελεστεί στα όριά του.
Η σημερινή κατάσταση, αποτέλεσμα της εκ των υστέρων χωροταξικής παρέμβασης του κράτους σε όλη τη μεταπολεμική περίοδο, που οδηγεί στην συνεχιζόμενη και με πιο έντονα χαρακτηριστικά υποβάθμιση (οικονομική ,κοινωνική και περιβαλλοντική) των αστικών κέντρων, δεν είναι πλέον συμβατή με την έννοια της αειφόρου και βιώσιμης ανάπτυξης και δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο.
Ζητούμενο της πολιτείας αποτελεί η ανάδειξη δυο ισχυρών μητροπολιτικών κέντρων τα οποία θα αποκαταστήσουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων και την περιβαλλοντική ισορροπία των πόλεων, και θα λειτουργήσουν ως πόλοι ανάπτυξης αναδεικνύοντας την Αθηνά και τη Θεσσαλονίκη σε ευρωπαϊκής εμβέλειας αναπτυξιακούς κόμβους.
Σύμφωνα με την σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα στο κέντρο της μητρόπολης μπορούν να δραστηριοποιηθούν επιχειρήσεις κυρίως του τομέα των υπηρεσιών, καθώς ο τομέας αυτός για την παραγωγική του δραστηριότητα χρειάζεται πολύ λιγότερο χώρο σε σύγκριση με μια βιομηχανία. Παράλληλα χαρακτηρίζεται από την δυνατότητα του να «μετακινείται», χωρίς η παραγωγική διαδικασία να συνδέεται απόλυτα με το χώρο, όπως για παράδειγμα απαιτείται σε ένα ναυπηγείο. Τέλος οι δραστηριότητες του τομέα των υπηρεσιών είναι απόλυτα συμβατές με την περιβαλλοντική αναβάθμιση που χρειάζονται τα αστικά κέντρα
Επομένως βασικές αντικειμενικές δυσκολίες της διαδικασίας επαναστατιοκοποίησης αίρονται για τον τομέα των υπηρεσιών.
Απαιτούνται όμως οι παρεμβάσεις εκείνες που θα δημιουργήσουν υποδομές και υπερδομές για τους τομείς των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, της διοίκησης των επιχειρήσεων, των υπηρεσιών προς άλλες επιχειρήσεις, της ερευνάς και της ανάπτυξης, της υψηλής τεχνολογίας, της καινοτόμου δράσης, του πολιτισμού, του τουρισμού, και του εμπορίου και θα επιτρέψουν στην πόλη να δημιουργήσει το κατάλληλο αναπτυξιακό περιβάλλον και να γίνει ανταγωνιστική στην προσέλκυση των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στους παραπάνω τομείς. Παράλληλα η πόλη θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της στην προσέλκυση τουριστικού κοινού και στην εγκατάσταση στελεχών νέων επιχειρήσεων.
Τέτοιες παρεμβάσεις έχουν να κάνουν με την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και της ιστορικής ταυτότητας της πόλης, την αναβάθμιση και προστασία του περιβάλλοντος και το αστικό πράσινο, την ποιότητα της κατοικίας και την ανάπλαση και ανάδειξη των υποβαθμισμένων αστικών περιοχών, την αναβάθμιση των υπηρεσιών εκπαίδευσης υγείας και ασφάλειας, καθώς και των υπηρεσιών και υποδομών αναψυχής, την βελτίωση του οδικού δικτύου της πόλης και των μέσων μεταφοράς.
Η ιστορία των πόλεων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον τομέα της οικονομίας που κυριαρχεί κάθε φορά στα χωρικά τους όρια.
Ο τομέας της μεταποίησης που μεταπολεμικά οδήγησε την προσπάθεια ανασυγκρότησης της χωράς, και καθόρισε τη μορφή των αστικών της κέντρων, φαίνεται σήμερα πως διαδοχικά αφήνει τη θέση του στις «αϋλες» χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Αυτές αποτελούν το παρόν και το μέλλον για την ανάπτυξη ενός μητροπολιτικού κέντρου, διεθνούς ανταγωνιστικότητας.
*Ο Αντώνης Χιοκτούρης είναι μεταπτυχιακός φοιτητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης.
